İşçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışması beklenemez. Gün içinde işçinin yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlar sebebiyle ya da dinlenmek için belli bir zamana ihtiyacı vardır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2012/7306 E., 2012/6557 K. sayılı kararı da bu yönde yapılacak tartışmalara kapıyı kapamıştır.

İşçilere verilecek ara dinlenme süreleri 4857 sayılı İş Kanunu (“Kanun”)’nun 68. maddesinde düzenlenmiştir. Kanun uyarınca aşağıdaki tabloda belirtilen süreler dikkate alınarak işçilere ara dinlenme süresi verilmelidir.
Buna karşın Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2015/24373 E., 2017/30313 K. sayılı kararında; günlük 11 saatten fazla çalışmalar için belirlenmesi gereken ara dinlenme süresinin 1,5 saat olması gerektiği ifade edilmiştir.

• 0 – 4 saat
• 4 saat– 7,5 saat (7,5 saat dahil)
• 7,5 saatten fazla çalışmalar için

• 15 dakika
• 30 dakika
• 1 saat

Kanun’un 68. maddesinde ara dinlenme sürelerinin aralıksız olarak kullandırılması gerektiği ifade edilmiştir. Bununla birlikte Kanun, ara dinlenme sürelerinin iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilmesine olanak tanımıştır.
İşverenler, iş sözleşmelerinde yer almak koşuluyla ara dinlenmeleri; (i) 15’er dakikalık iki çay/kahve/sigara molası ile (ii) 30 dakikalık öğle yemeği olmak üzere 3 farklı zaman diliminde kullandırabilir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2007/35281 E., 2008/30985 K. sayılı kararı ile 2018/4794 E., 2018/11034 K. sayılı kararında;
“Ancak ara dinlenme süresinin, işe, ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması doğru olmaz. Ara dinlenme süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun kullandırılması gerekir.” denilmek suretiyle işçinin kendi isteğiyle dahi olsa ara dinleme yapmamasının mümkün olmadığının altı net bir şekilde çizilmiştir.

Kanun’un 68. maddesinde “dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.” denilerek ara dinlenme sürelerini tayin etme hakkının işverenin yönetim yetkisi dâhilinde kaldığı ifade edilmiştir. Burada önemli olan husus, ara dinlenme sürelerinin işçilerden biri veya birkaçını cezalandırma amacı gütmeksizin 4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un 2. maddesine uygun olarak kullandırılmasıdır.

İşçinin ara dinlenme süresini kullanmasına izin verilmemesi, çalışmak zorunda olmadığı saatte çalışmaya zorlanması Kanun’un 24/II-f maddesi uyarınca işçiye haklı nedenle fesih imkânı vermektedir.
İşveren, işyerinde öğle tatilinde çalışılacağı ve bu çalışma nedeni ile mesainin çalışılan süre kadar erken biteceği hususunda herhangi bir yazılı belge veya işyeri uygulaması bulunduğunu ispatlayamazsa işçi haklı nedenle fesih dolayısıyla kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin 2013/6621 E., 2013/13878 K. sayılı kararında da bu husus tartışmaya yer vermeyecek netlikte ortaya konulmuştur.

Çay, kahve veya sigara molalarının çalışma süresinden sayılıp sayılmayacağı hususunda doktrinde bir görüş birliği bulunmamaktadır. Bununla birlikte tarafımızca kabul edilen görüş uyarınca ara dinlenme kapsamına sigara molası, çay veya kahve molası adı altında gerek toplu iş sözleşmesi ile gerekse de hizmet akitlerinde düzenlenmiş olan ekstra dinlenmelerde girecektir. Söz konusu dinlenmeler, aksi kararlaştırılmadıkça, iş süresinden sayılmayacak ve dolayısıyla da ücretlendirilmeyecektir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2004/20237 E., 2005/12406 K. sayılı kararında “tanıkların günde bir saat yemek molası dışında on-on beş dakika da çay molası verildiğini belirtmelerine rağmen bilirkişinin günlük çalışma süresinden sadece bir saat dinlenme süresi düşerek yaptığı hesaba itibar edilerek hüküm kurulduğu görülmüştür. Bilirkişi raporundan sonra davalı işveren davacıya fazla mesai ücreti ödenen aylara ilişkin ücret bordroları ile bordroda yazan miktarın davacıya ödendiğine ilişkin imzalı aylık ücret listesini ibraz etmiştir. Bu belgeler değerlendirilmeden önceki bilirkişi hesaplamasına itibar edilerek fazla mesai alacağının tüm süre için kabulüne karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” denilerek tarafımızca benimsenen görüşün desteklendiği anlaşılmaktadır.

Normal şartlar altında işverenlerin ara dinlenme süresi için işçilere ücret ödemesi gerekmemektedir. Bununla birlikte, bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işveren işçinin normal ücretini ödemekle yükümlüdür. Bu sürenin toplamıyla birlikte çalışma süresi haftalık 45 saati aştığı takdirde işveren zamlı ücret ödemelidir.
Sadece öğle arasında çalışma yapılması işçinin fazla mesai ücretine hak kazandığı sonucunu doğurmaz.

Kanun kapsamında işçilere tanınan ara dinlenme sürelerinin çalışılan her fiili gün içinde kullanılması gerekmektedir. İşçilerin başka bir çalışma gününe süre aktarmaları ya da ileri tarihli bir günden süre kullanmaları mümkün değildir.

Ara dinlenme sürelerine Kanun’da belirtilen şekilde riayet etmeyen işverenler Kanun’un 104. maddesi belirtilen idari para cezasıyla karşı karşıya kalacaktır. Söz konusu idari para cezası 2019 yılı için 2.293,- TL’dir.